Даҳ соли пур аз суол ва беҷавобӣ аз куштори Умаралӣ Қувватов гузаштааст. Ин ҳодиса на танҳо як ҷинояти сиёсӣ, балки як муомилаи торик дар сатҳи байналмилалӣ буд, ки ба манфиатҳои геополитикӣ ва тиҷоратии сарони баъзе кишварҳо рабт дошт. Ҳарчанд вақт мегузарад, саволҳои зиёде дар бораи омилони ин ҷиноят ва ҳадафҳои онҳо боқӣ мемонанд. То имрӯз, ҳеҷ кас барои ин ҷиноят ҷавобгар эълон нашудааст.
Умаралӣ Қувватов яке аз чеҳраҳои шинохтаи сиёсӣ ва роҳбари ҳаракати “Гурӯҳи 24” буд, ки барои тағйироти демократӣ дар Тоҷикистон мубориза мебурд. Ӯ солҳои тӯлонӣ дар бахши тиҷорат фаъол буд, аммо бо шиддат гирифтани фишорҳо аз сӯи ҳукумат ба сафи мухолифон пайваст ва бо танқидҳои шадид нисбат ба режими мавҷуда маъруф гардид. Баъди таъсиси “Гурӯҳи 24” дар соли 2012, ӯ мавриди таъқиб қарор гирифта, маҷбур шуд Тоҷикистонро тарк кунад ва дар муҳоҷират зиндагӣ намояд.
Бо кӯмаки ӯ, дар соли 2014 дар шаҳри Москва созмони “Ҷавонон барои Эҳёи Тоҷикистон” таъсис ёфт, ки роҳбарияшро шогирди ӯ Мақсуд Иброҳимов ба уҳда гирифт. Ин созмон низ дар роҳи мубориза барои адолат ва озодии сиёсӣ фаъолият намуда, идеяҳои Қувватовро идома дод. Баъдтар, худи Иброҳимов низ мавриди ҳамла ва таъқиб қарор гирифт, ки ин ҳолат бори дигар нишон дод, ки мухолифони ҳукумат таҳти хатари ҷиддӣ қарор доранд. Пас аз нопадид шудани Мақсуд Иброҳимов, ин созмон ба “Гурӯҳи 24” пайваст, аммо аз соли 2025 ҳамчун ташкилоти мустақил фаъолият карда, фикр ва роҳи Умаралиро идома медиҳад.
Дар 5 марти соли 2015, Қувватов дар шаҳри Истанбул дар шароити мармуз кушта шуд. Вай аввал заҳролуд ва сипас бо тири туфанг ба қатл расид. Таҳлилгарон ва ҷонибдорони ӯ бар ин назаранд, ки ин куштор як амали тарҳрезишуда буд, ки ба манфиатҳои махсуси ҳукумати Тоҷикистон ва шояд доираҳои нуфуздори байналмилалӣ рабт дошт. Ҳамсари ӯ ва шоҳидони дигар изҳор доштаанд, ки ӯ қабл аз маргаш таҳдидҳои ҷиддиро дарёфт мекард, вале новобаста ба ин, ӯро касе ҳифз накард. Ин нишон медиҳад, ки куштори ӯ як ҷинояти мураккаби байналмилалӣ буд, ки дар сатҳҳои баланд сурат гирифтааст.
Новобаста ба марги ӯ, ғояҳои Қувватов ва муборизаи ӯ барои адолат ва озодӣ боқӣ монданд. “Гурӯҳи 24” то ҳол фаъол аст ва зидди низоми ҳокимияти Тоҷикистон мубориза мебарад. Ҳар сол дар ин рӯз мухолифон ва фаъолони ҳуқуқи инсон маросими ёдбуди ӯро баргузор мекунанд. Шахсияти Қувватов барои бисёриҳо рамзи ҷасорат ва муқовимат бо зулм боқӣ мемонад.
Нақши Умаралӣ Қувватов дар таърихи сиёсии Тоҷикистон ҳамеша бо муборизаи ӯ барои адолат ва ҳуқуқи инсон вобаста хоҳад буд. Гарчанде ки марги ӯ то ҳол бо асрори зиёде иҳота шудааст, номи ӯ ҳамчун рамзи озодандешӣ ва муқобилият ба худкомагӣ дар сафи мухолифон боқӣ мемонад. Ин ёдбуд на танҳо барои гиромидошти шахсияти ӯст, балки барои таъкид ба аҳамияти муборизаи беист барои адолат ва озодӣ низ мебошад. Таърихи ӯ исбот мекунад, ки мубориза барои ҳуқуқ ва озодиҳо ҳатто дар муқобили таҳдидҳои сахт низ идома хоҳад ёфт.
Бо эҳтиром,
Созмони “Ҷавонон барои Эҳёи Тоҷикистон”
