Рӯзи Президент, ки ҳамасола дар Тоҷикистон 16 ноябр таҷлил мегардад, бештар ба як ҷашне шабоҳат дорад, ки ба шахспарастӣ тамоил дорад, на ба эҳтироми арзишҳои воқеии миллӣ. Сабаби аслӣ ин аст, ки ин рӯзро бо интихоб шудани Эмомалӣ Раҳмон ба вазифаи раиси Шӯрои Олии Тоҷикистон дар соли 1992 пайванд медиҳанд. Аммо то куҷо ин рӯйдод метавонад ҳамчун “арзиш” ё “рамз”-и миллӣ пазируфта шавад, мавзӯи баҳс аст.
Ҷашн гирифтани Рӯзи Президент, бахусус вақте ки он ба шахсияти як нафар иртибот дода мешавад, метавонад ба ташаккули шахспарастӣ дар ҷомеа мусоидат намояд. Ба ҷои таъкид ба арзишҳои умумидавлатӣ, дастовардҳои умумимиллӣ ва таърихи муштарак, чунин ҷашн шахсияти як раҳбарро дар марказ мегузорад. Ҷомеа бояд бештар ба арзишҳое мисли адолат, ваҳдат ва рушди миллӣ таваҷҷуҳ кунад, на ба шахсияти як фард.
Президент як шахсият аст, на як арзиш. Дар кишварҳои пешрафта ҷашнҳои миллӣ ба рӯйдодҳои таърихӣ, фарҳангӣ ва дастовардҳои умумӣ иртибот доранд. Масалан, таҷлили Рӯзи Истиқлолият ё Рӯзи Сарқонун, ки ба озодӣ ва давлатдории миллӣ марбутанд, асоси мантиқӣ доранд. Аммо Рӯзи Президент чӣ гуна арзише эҷод мекунад, ки метавонад барои тамоми қишрҳои ҷомеа қобили қабул бошад?
Барои бисёриҳо, чунин ҷашнҳо бештар ҳамчун абзори сиёсӣ барои ташвиқи эътибори раҳбар намоён мешаванд. Дар чунин шароит, Рӯзи Президент бештар хусусияти таблиғотӣ пайдо мекунад, на як ҷашни воқеан миллӣ. Таъкид ба шахсияти як раҳбар ба ҷойи рӯйдодҳои умумимиллӣ метавонад фарҳанги демократияро заиф гардонад ва ба ҷомеа паём диҳад, ки қудрат дар дасти як шахс мутамарказ шудааст. Ин равиш мухолифи принсипҳои демократӣ мебошад.
Илова бар ин, Рӯзи Президент ҷашнест, ки асосан ба гурӯҳҳои наздик ба ҳукумат марбут мешавад. Барои қисми зиёди мардум, он як ҷашни сунъӣ ва нолозим ба назар мерасад, зеро бо мушкилоти воқеии кишвар, ба мисли бекорӣ, камбизоатӣ ва рушди иқтисодӣ, иртибот надорад.
Ҷашнҳое мисли Иди каду, картошка, вазир, сада ва ангур, ҳарчанд ба фарҳанги кишоварзӣ ё дигар бахшҳои ҷомеа алоқаманд бошанд, дар асл бештар хусусияти расмӣ ва намоишкорона доранд. Масалан:
• Иди каду ва картошка дар саросари кишвар бештар як ҷузъи намоиши маҳсулоти кишоварзӣ аст, ки ба мушкилоти воқеии соҳа таъсири чашмрас намерасонад.
• Рӯзи вазир ё дигар идҳое, ки ба мансабдорон бахшида мешаванд, дар аксар мавридҳо барои таҳкими эътибори онҳо истифода мешаванд, на барои ҷалби мардум ба ҳалли мушкилоти давлатдорӣ.
• Иди Сада, бо вуҷуди таърихи амиқи фарҳангӣ, наметавонад пурра рамзи иттиҳод ва эҳёи миллӣ бошад, зеро таҷлили он ба доираи маҳдуди ҷамъиятӣ маҳдуд шудааст.
Ин гуна ҷашнҳо бештар характери сунъӣ доранд ва арзиши аслии худро гум мекунанд, зеро бо ниёзҳои воқеии ҷомеа мувофиқ нестанд.
Саволе ба миён меояд: чаро мо ҷашнҳои зиёд дорем, ки ба шахсиятҳо ё рӯйдодҳои хурд бахшида шудаанд, аммо ҷашне вуҷуд надорад, ки воқеан миллатро муттаҳид созад? Чаро як рӯзи миллӣ барои мардум, ки дар он онҳо садои худро баланд кунанд ва мушкилоти худро ошкоро баён намоянд, вуҷуд надорад? Миллат ба ҷашнҳое ниёз дорад, ки на фақат намоишкорона бошанд, балки ба аҳамияти амиқи иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва иқтисодӣ асос ёбанд. Масалан, чаро мо рӯзи иди муҳоҷир надорем, ки 40 фоизи даромади кишвар аз ҷониби онҳост? Онҳо ба ивази ҷони худ барои ин кишвару миллат азоб кашида кор мекунанд, вале на ид доранду на ҷашн, аммо идҳои бекораи мисли Рӯзи Президенту вазир бе ягон асос ҷашн мегиранд ва рӯзи рухсати эълон мекунанд.
Аз ин рӯ, таътил эълон кардани Рӯзи Президент ва ҷашнҳои ба он монанд бояд мавриди баррасии ҷиддӣ қарор гирад. Ҷашнҳои миллӣ бояд табиӣ бошанд ва арзишҳои муштараки ҷомеаро инъикос кунанд. Танҳо дар ин сурат чунин ҷашнҳо метавонанд маънои воқеӣ дошта бошанд ва мардум худро дар онҳо шомил эҳсос кунанд. Вагарна, Рӯзи Президент метавонад ба ҷои иттиҳоди миллӣ, ба рамзи ихтилоф табдил ёбад.
