23 октябри соли 2025, Шӯрои Иттиҳоди Аврупо дар доираи нуздаҳумин бастаи таҳримҳо алайҳи Русия, се бонки калонтарини Тоҷикистонро ба рӯйхати сиёҳ ворид намуд:
- Спитаменбонк
- Душанбе Сити Бонк
- Коммерсбонки Тоҷикистон
Бар асоси ин қарор, аз 12 ноябр муомилаи ширкатҳо ва шаҳрвандони кишварҳои узви Иттиҳоди Аврупо бо ин бонкҳо манъ мешавад.
Тибқи изҳороти расмии ИА, ин ташкилотҳо ба таври ғайримустақим дар интиқоли технологияҳои дуал-истифода (низомӣ-шаҳрвандӣ), аз ҷумла таҷҳизоти электроникӣ ва системаҳои бесарнишин, саҳм мегузоранд, ки метавонанд тавоноии артиши Русияро тақвият бахшанд.
Тибқи маълумоти расонаҳои мустақил ва ташкилотҳои байналмилалӣ, ин бонкҳо аз ҷониби афроди наздик ба давраи ҳокимият идора мешаванд:
| Бонк | Соҳиби асосӣ | Манбаъ |
|---|---|---|
| Спитаменбонк | Ҳасан Асадуллозода (бародари хоҳари президент) | OCCRP, 2020 |
| Душанбе Сити Бонк | Рустам Эмомалӣ (писари президент) | Pamir Inside, 2023 |
| Коммерсбонки Тоҷикистон | Ҳасан Асадуллозода | Radio Ozodi, 2021 |
Ин шабакаи саҳмдорӣ ба низоми молиявии кишвар таъсири қобили мулоҳиза дорад ва солҳост, ки қисми муҳими сохтори қудратро ташкил медиҳад.
Мушкили иҷронашавии қарзҳо ва норасоии шаффофият дар низоми бонкии Тоҷикистон масъалаи кӯҳна аст. Аз солҳои 2015 то 2017, банкҳои калон ба мисли “Агроинвестбонк” ва “Тоҷиксодиротбонк” ба буҳрони молиявӣ дучор шуданд ва ҳазорон нафар пасандозҳои худро аз даст доданд.
Ба гуфтаи коршиносон, равандҳои чанд соли охир — аз ҷумла тақдир ва сиёсати молиявии се бонки таҳримшуда — идомаи ҳамон мушкилоти сохторӣ мебошанд:
- назорати нокифоя,
- сармоягузорӣ ба лоиҳаҳои хусусӣ бо маблағҳои давлатӣ,
- набудани ҳисоботи оммавӣ.
Дар натиҷа, мардум аз ҳаққи интихоби бонкҳои алтернативӣ маҳруманд ва пасандозҳои онҳоро бе ризоият дар лоиҳаҳои “миллӣ” истифода мебаранд.
Ин бонкҳои таҳримшуда Спитаменбонк, Душанбе Сити Бонк ва Коммерсбонки Тоҷикистон дар фасод ва пулшуии лоиҳаи неругоҳи барқии Роғун даст доранд, ки миллиардҳо доллар маблағҳои давлатӣ ва пасандозҳои шаҳрвандонро бе назорати оммавӣ ба ҷайбҳои хусусӣ интиқол медиҳанд. Ин муассисаҳо, ки аз ҷониби афроди наздик ба ҳокимият идора мешаванд, солҳост маблағҳои ҷамъшударо ба Роғун равона мекунанд, вале ҳеҷ ҳисоботи шаффофе дар бораи хароҷот, тендерҳо ва фоидаҳо пешниҳод намекунанд – дар ҳоле ки харҷи лоиҳа аз 4 миллиард доллар гузаштааст ва қарзҳои хориҷӣ афзоиш меёбанд. Ин таҳримҳо имконият медиҳанд, ки ҷараёни пулҳои фасодзада қатъ шавад ва маблағҳои мардум ба ҷои ғоратгарӣ ба манфиати воқеии кишвар равона гарданд.
Созмони Ҷавонон барои Эҳёи Тоҷикистон аз кишварҳои демократӣ аз ҷумла ИМА, Британияи Кабир, Канада ва Австралия даъват мекунад, ки ба таҳримҳои Иттиҳоди Аврупо ҳамроҳ шаванд ва чораҳои зеринро рӯи даст гиранд:
- Манъи истифодаи дороиҳои хориҷии соҳибони бонкҳои таҳримшуда.
- Ворид намудани номҳои Ҳасан Асадуллозода, Рустам Эмомалӣ ва шарикони наздик ба рӯйхатҳои OFAC ва HMT.
- Муқаррар кардани талаботи шаффофият барои ҳар гуна кӯмаки байналмилалӣ ба Тоҷикистон.
Созмон ҳамзамон аз шаҳрвандон даъват мекунад, ки дар мавриди сарнавишти маблағҳои худ эҳтиёт бошанд ва ҳангоми имкон пасандозҳоро ба муассисаҳои боэътимод интиқол диҳанд. Онҳо инчунин аз шаҳрвандон мехоҳанд, ки тавассути шабакаҳои иҷтимоӣ ва платформаҳои муқовимати шаҳрвандӣ овози худро баланд кунанд.
Ин таҳримҳо зидди мардум нестанд. Онҳо қадаме ба самти барқарор кардани шаффофият, адолат ва масъулият дар низоми молиявии Тоҷикистонанд.
Ҷавонон ба ояндаи бе фасод ва бе зулм бовар доранд — ва ин иқдом метавонад оғози роҳи нав бошад.
Бо эҳтиром
Созмони Ҷавонон барои Эҳёи Тоҷикистон
29 октябри 2025
Лондон, Британиёи Кабир
